بیماران تحت درمان با همودیالیز به دلیل شرایط خاص درمانی از جمله مواجهه مکرر با خون و فرآورده‌های خونی، تضعیف سیستم ایمنی و انجام اقدامات تهاجمی پزشکی، از جمعیت‌های پرخطر برای ابتلا به عفونت‌های ویروسی منتقله از خون به ویژه هپاتیت B و C محسوب می‌شوند. بررسی الگوی اپیدمیولوژیک و تعیین شیوع این عفونت‌ها نه تنها به عنوان شاخصی برای ارزیابی کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و اثربخشی برنامه‌های کنترلی در مراکز دیالیز عمل می‌کند، بلکه برای طراحی و اجرای مداخلات هدفمند پیشگیرانه در آینده ضروری است.هدف از این مطالعه تعیین شیوع سرمی هپاتیت B و C در بیماران دیالیزی مراجعه‌کننده به مراکز درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در سال ۱۴۰۲ بود.

این پژوهش یک مطالعه توصیفی-مقطعی (Cross-sectional) بود که بر روی کلیه پرونده‌های پزشکی بیماران دیالیزی دو بیمارستان امام علی (ع) و خاتم الانبیا (ص) شهر زاهدان در بازه زمانی مشخص شده در سال ۱۴۰۲ انجام گرفت. روش نمونه‌گیری به صورت سرشماری بود و در مجموع ۳۲۰ بیمار وارد مطالعه شدند. داده‌های مورد نیاز شامل اطلاعات دموگرافیک (جنس) و نتایج آزمایش‌های سرولوژیک (HBsAg برای هپاتیت B و Anti-HCV برای هپاتیت C) مستخرج از پرونده‌ها بود که در یک چک لیست محقق ساخته ثبت گردید.

از میان ۳۲۰ بیمار مورد مطالعه، ۱۷۸ نفر (55.6٪) زن و ۱۴۲ نفر (44.4٪) مرد بودند. میانگین سنی بیماران ۵۳ تا ۴۳ سال بود. در مورد هپاتیت B، ۹ نفر از ۳۲۰ بیمار (2.8٪) از نظر HBsAg مثبت بودند. توزیع شیوع بر اساس مرکز درمانی نشان داد که در بیمارستان امام علی (ع)، ۴ نفر از ۱۶۰ بیمار (2.5٪) و در بیمارستان خاتم الانبیا (ص)، ۵ نفر از ۱۶۰ بیمار (1.3٪) مثبت بودند. آنالیز آماری با آزمون کای-دو نشان داد که این تفاوت بین دو مرکز از نظر آماری معنادار نیست (۷۳۵/۰ = p-value). از نظر توزیع جنسیتی، شیوع در بین زنان 2.2 % (۴ نفر از ۱۷۸ نفر) و در بین مردان 3.5 % (۵ نفر از ۱۴۲ نفر) بود که این اختلاف نیز از نظر آماری معنادار نبود (۴۹۳/۰ = p-value). در مورد هپاتیت C، یافته بسیار برجسته و حائز اهمیت این بود که در بررسی انجام شده، هیچ موردی از عفونت با ویروس هپاتیت C (یعنی Anti-HCV مثبت) در بین کل ۳۲۰ بیمار دیالیزی مورد بررسی شناسایی نشد (شیوع ۰٪).

یافته‌های این مطالعه نشان‌دهنده شیوع نسبتاً پایین هپاتیت B (کمتر از ۳٪) و عدم وجود کامل موارد هپاتیت C در بین بیماران دیالیزی مورد مطالعه در شهر زاهدان است. این الگوی اپیدمیولوژیک مطلوب، به ویژه شیوع صفر درصدی هپاتیت C، می‌تواند نشان‌دهنده اثربخشی قابل توجه و موفقیت‌آمیز برنامه‌های اجراشده در سطح کشور و منطقه، از جمله واکسیناسیون سراسری هپاتیت B، غربالگری بسیار دقیق خون و فرآورده‌های خونی، و مهم‌تر از همه، اجرای سخت‌گیرانه و موفق استانداردهای کنترل عفونت در مراکز دیالیز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان باشد.